GGZ Noord-Holland-Noord heeft een andere vorm van een intakegesprek ontwikkeld: de Herstel Ondersteunende Intake (HOI). Met als resultaat dat in de pilotregio de doorstroom naar de specialistische GGZ (SGGZ) sterk is verminderd (40% gedaald) en er daardoor indirect een positief effect op de wachttijden zichtbaar werd. Mede dankzij de HOI-aanpak slonk de wachttijd van vier maanden wachten dit voorjaar tot nu in sommige teams nog maar twee weken. Genoeg redenen om deze unieke HOI-aanpak eens nader onder de loep te nemen met de initiatiefnemer/psycholoog, een ervaringsdeskundige en een bestuurder van GGZ Noord-Holland-Noord (GGZ NHN).
De HOI is een intakegesprek waar naast een psychiater of klinisch psycholoog ook een ervaringsdeskundige bij betrokken is. Het gesprek is niet zozeer gericht op het stellen van een klassieke diagnose – daarvoor wordt de vooraf ingevulde vragenlijst juist gebruikt- maar meer op de kracht van de cliënt en wat hij of zij nodig heeft, oftewel een persoonlijke of herstelgerichte diagnose. Vier basisvragen zijn bij het gesprek leidend: Wat is er met je gebeurd? Wat is je kwetsbaarheid en weerbaarheid? Waar wil je naartoe? En: Wat heb je nodig? De uitkomst van het gesprek is dan vaak dat cliënten gebaat zijn bij andere hulp dan een specialistische ggz-behandeling. Die hulp krijgen ze dan met name via de herstelwerkplaats en eHealth.
Regie bij de cliënt
Bij de HOI is daarnaast de gelijkwaardige verhouding tussen de professionals en de cliënt typerend. De regie voor de behandeling wordt nadrukkelijk bij de cliënt gelegd. Marty Dijkstra, initiatiefnemer en GZ-psycholoog-psychotherapeut: “Uit onderzoek onder cliënten bleek dat mensen zich minder betrokken voelden bij de besluitvorming en vonden dat met name de behandelaren bepalend zijn daarin. Ook gaven ze aan dat ze te weinig keuzevrijheid hadden. Dat was de aanleiding om met een andere manier van intake te starten. De regie ligt nu bij de cliënt.” Dat betekent ook voor de professional Dijkstra een andere manier van handelen: “Vroeger dacht ik: ‘ik weet wel wat het beste is en ik geef advies’, maar dat doe ik nu niet meer. Nu ga ik er vanuit dat mensen zelf weten wat het beste voor hen is. Maar ik heb wel een professionele mening.”
Belangrijke rol ervaringsdeskundige
De inbreng van een ervaringsdeskundige is een belangrijk onderdeel van de HOI-aanpak. Bij GGZ NHN zijn er inmiddels 30 actief (en eigenlijk zijn er meer nodig). Bestuurder Marijke van Putten van GGZ NHN: “De ervaringsdeskundige kan vanuit zijn eigen verleden, ervaringen delen met de cliënt. Als het lukt om een haakje te vinden om in gesprek te gaan met cliënt dan merk je dat het gesprek op een ander manier plaatsvindt en dat een ervaringsdeskundige andere dingen kan zeggen dan dat jij dat als behandelaar kan. Door het delen van hun eigen ervaringen en de positieve afloop, krijgen mensen hoop dat het bij hen ook goed kan komen.” Ervaringsdeskundige Gino van den Berg: “Er gebeurt echt wat in die gesprekken. Je ziet dat mensen een eye opener krijgen: ‘Hé, wacht even: iemand herkent mijn probleem en heeft het ook meegemaakt.’ Vaak hebben mensen de hoop al deels opgegeven, omdat ze niet meer verwachten dat het verandert. Als ze dan merken dat iemand zelf ook diep heeft gezeten, en daar open over is, dan kan dat heel hoopvol werken.” Dat beaamt ook de cliënt in de film die is gemaakt over HOI: “Ik vond de ervaringsdeskundige oprecht overkomen en hij sprak uit zijn hart: dat maakt het verschil met professionals. Doordat hij vertelde waar hij zelf mee heeft geworsteld, kreeg ik er veel vertrouwen door.”
Eigen krachten
Psycholoog Dijkstra: “Als je eenmaal met HOI hebt gewerkt, dan wil je niet meer op de oude manier werken. De ervaringsdeskundige voegt veel toe en daarnaast gaat het om supported decision making: je kijkt samen naar ‘wie wat kan doen’ om de client verder te helpen.” Ervaringsdeskundige Van den Berg: “Ik wacht tot iemand zijn hele verhaal heeft verteld zodat ik een beter beeld heb. Als ik bepaalde dingen in zijn verhaal herken, dan zeg ik daar iets over. Ik probeer iemand ook altijd op zijn eigen krachten te wijzen; bijvoorbeeld ‘je doet je best, je bent een goede moeder of je bent nog wel steeds aan het werk’. Er is altijd wel iets te vinden waar iemand trots op kan zijn. Ik probeer aan te voelen waar iemand staat en waar iemand behoefte aan heeft.” De cliënt in de film ervaart dit ook als positief: “Als je mensen laat doen waar ze goed in zijn en ze daarin laat ontwikkelen, daar groeien ze zo enorm van. Dan lijkt het wel of je psychische problemen naar de achtergrond verdwijnen. Ze worden niet minder erg maar wel beter hanteerbaar. Mijn rugzak wordt niet minder vol, maar wel beter te dragen.”
Herstelwerkplaats
Andere bijzonderheid bij deze aanpak is dat de intake op een herstelwerkplaats plaatsvindt. Een huiselijke locatie waar mensen terecht kunnen om zelf aan hun psychische herstel te werken. Ze worden daar opgevangen door ervaringsdeskundigen, die daar allerlei activiteiten organiseren en begeleiden zoals lotgenoten contactgroepen, modules specifiek gericht op herstel en yoga groepen. De eigen weerbaarheid vergroten, dat is het streven. “De herstelwerkplaatsen zijn niet op klachten gericht, maar op krachten,” zegt ervaringsdeskundige Van den Berg. Na de HOI-intake kunnen mensen via de herstelwerkplaatsen ook verder werken aan hun herstel. Daarnaast biedt GGZ Noord-Holland-Noord eHealth modules aan, waar mensen zelf mee aan de slag kunnen.
In eigen vingers snijden?
Als er 40 % minder cliënten doorstromen naar de SGGZ, dan zou je denken dat dit ook minder inkomsten betekent voor GGZ Noord-Holland-Noord. Snijden ze zichzelf daarmee niet in de vingers? Volgens bestuurder Van Putten voorlopig niet: “De vraag naar ggz-zorg is enorm toegenomen. Met de HOI kunnen we de toegenomen vraag beter verwerken en hebben we weer capaciteit in de SGGZ over. Op de lange termijn kan het wel tot krimp leiden, maar dat is maatschappelijk gezien ook onze opdracht.”
Meerjarenplan
Inmiddels heeft GGZ NHN al 200 intakes volgens de HOI methode gedaan in de regio West Friesland. De resultaten zijn veelbelovend. Samen met de zorgverzekeraar wordt nu gekeken naar een vervolg in andere delen van Noord-Holland-Noord. Van Putten: “We zijn bezig met een meerjarenplan om de HOI verder uit te rollen en de financiering te regelen. De herstelwerkplaatsen en de ervaringsdeskundigen vallen nu namelijk nog onder de overheadkosten.” GGZ NHN onderzoekt ook of HOI-cliënten niet alsnog later opnieuw aankloppen voor specialistische hulp, alhoewel ze daar tot nu toe geen aanwijzingen voor hebben. “Er is slechts één cliënt die zich opnieuw heeft aangemeld,” zegt psycholoog Dijkstra.
Ervaringsdeskundige Van den Berg: “Ik had zelf tijdens mijn eigen herstelproces helaas geen ervaringsdeskundige die me hielp. Ik wist niet eens dat het bestond. Het had me enorm geholpen als ik iemand naast me had gehad die me vanuit zijn ervaringen kon helpen. Ik hoop dan ook dat HOI over heel Noord-Holland-Noord en daarna over heel Nederland wordt uitgerold.”
Bekijk hier de film over de HOI-aanpak: https://youtu.be/hEvc2Br0wdc
Tips voor andere regio’s
(van Dijkstra (GZ psycholoog, Van den Berg (ervaringsdeskundige) en Van Putten (bestuurder GGZ NHN)):
- Neem een op herstel gericht visie als uitgangspunt.
- Verzamel een aantal enthousiaste mensen die er mee aan de slag willen. Een ervaringsdeskundige en een hoofd / regiebehandelaar zijn daarbij essentieel.
- Investeer in de opleiding van ervaringsdeskundigen
- Investeer in eHealth
- Een intake gesprek via HOI kost tijd (al snel een uur): houd daar rekening mee.
- Laat de cliënt bepalen welke richting zijn herstel op moet: waar is iemand zelf voor gemotiveerd. Ook als je als professional denkt dat het niet aansluit bij de klacht, dan nog mag cliënt dat toch bepalen. Hij mag het zelf ervaren en daarin fouten maken. Heb vertrouwen in de persoon achter het probleem.
- Zorg voor ondersteuning voor het maken van verslagen, brieven, ROM. Gebruik innovatie-gelden om extra mensen aan te nemen die de HOI in eerste instantie los van de teams kunnen opzetten. Creëer ruimte om ermee te experimenteren.
- Zorg voor een herstelwerkplaats, om mensen een plek te geven om aan hun herstel te werken. Anders laat je mensen zwemmen. Vooral een lotgenotengroep, WRAP groep (een terugval-preventieplan) en korte modulaire interventies zijn belangrijk.
- HOI is geen wondermiddel – HOI heeft wel voor bijna iedereen toegevoegde waarde, maar is niet altijd geschikt bij elke cliënt. Soms is er ook echt behandeling nodig.
Meer informatie:
Marijke van Putten, lid raad van bestuur GGZ NHN – m.vanputten@ggz-nhn.nl of 06 20 60 32 40