Uit onderzoek blijkt dat psychische stoornissen gemiddeld vaker voorkomen bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) dan onder de totale bevolking. En uit onderzoek in de GGZ blijkt dat er meer cliënten zijn die op het niveau van iemand met een LVB functioneren dan te verwachten valt op basis van de gemiddeld landelijke cijfers. Kortom, LVB komt relatief vaak voor onder de GGZ-populatie, terwijl de zorg voor mensen met een LVB en de GGZ te vaak nog gescheiden werelden zijn. Om professionals in zowel de gehandicaptenzorg als de geestelijke gezondheidszorg op weg te helpen bij het realiseren van passende zorg voor mensen met een LVB, heeft het Landelijk Kenniscentrum LVB een overzicht van behulpzame informatiebronnen opgesteld.
40% LVB in psychiatrie
‘Zo’n veertig procent van de mensen in de psychiatrie functioneert op het niveau van een LVB of heeft baat bij ondersteuning en communicatie op dat niveau’, zegt Jolanda Douma, onderzoekscoördinator bij het Landelijk Kenniscentrum LVB. ‘Dat betekent dat veel meer mensen moeite hebben om hun behandelplan, vragenlijsten en andere diagnostische instrumenten te begrijpen en goed in te vullen, dan je op basis van het aantal mensen waarbij een LVB werkelijk is vastgesteld zou verwachten.’ Het gevolg laat zich raden: mensen die moeite hebben de behandeling te begrijpen, die er niet in slagen goed te verwoorden wat ze voelen/denken en moeite hebben om te reflecteren op hun gevoelens en gedrag, omdat ze de gebruikte taal en vragen niet goed begrijpen en het te snel gaat. Daardoor zal een behandeling hoogstwaarschijnlijk niet of minder succesvol zijn en blijven problemen en probleemgedrag bestaan, of kunnen zelfs verergeren door (verdere) overvraging, en blijven mensen ronddolen in de hulpverlening.
Bewust worden en aanpassen
De oplossing ligt allereerst in de bewustwording dat veel patiënten in de GGZ op LVB-niveau functioneren en vervolgens het onderkennen van LVB. ‘In de praktijk gaat dat wel steeds beter’, zegt Jolanda Douma. ‘Steeds meer GGZ-aanbieders hebben speciale LVB-afdelingen en er komt ook steeds meer kennis beschikbaar op basis waarvan diagnostisch onderzoek en behandeling (op onderdelen) aangepast kan worden aan de belangrijkste kenmerken van een LVB, zodat die effectiever kan zijn. Denk bijvoorbeeld in de diagnostiek aan het mondeling afnemen van een vragenlijst die daardoor begrijpelijker is voor de doelgroep. In de behandeling moet het taalgebruik eenvoudiger, eventueel gebruikmakend van visuele ondersteuning of beeldmateriaal. Bijvoorbeeld met tekeningen of foto’s (die aansluit bij de specifieke persoon), en door meer structuur te bieden, meer te herhalen en gerichter te werken aan de generalisatie van het geleerde naar andere situaties. Soms zijn eenvoudige aanpassingen mogelijk om de cliënt beter te laten begrijpen wat je vraagt en wat de behandeling inhoudt.’
Leren over LVB in GGZ en GZ
Deze en andere voorbeelden zijn terug te vinden in een aantal bronnen (over LVB) die staan opgenomen in het overzicht van informatiebronnen dat door het kenniscentrum is samengesteld, onder leiding van Jeanet Nieuwenhuis en Jolanda Douma. ‘Daarmee willen we mensen zowel in de gehandicaptenzorg als in de GGZ handvatten bieden op het gebied van diagnostiek, begeleiding en behandeling van mensen met een LVB en psychische problematiek. We verwijzen naar informatiebronnen waarmee ze in de praktijk vorm kunnen geven aan zorg die op deze doelgroep is afgestemd. Overigens geldt dat niet alleen voor professionals in de GGZ. Want het omgekeerde gebeurt ook; dat in de gehandicaptenzorg psychische problematiek niet altijd goed onderkend wordt. Het overzicht van informatiebronnen wil ook nadrukkelijk bijdragen aan meer kennis van psychische aandoeningen bij professionals in de GZ. Met als ultieme doel natuurlijk dat mensen met een LVB sneller de zorg en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben.’
Groeidocument
Het overzicht zoals dat nu is samengesteld door het Landelijk Kenniscentrum LVB is niet “af”. Jolanda Douma: ‘We pretenderen niet compleet te zijn, dat is ook niet ons streven. We willen vooral die bronnen vermelden die juiste en relevante informatie verstrekken over een specifiek onderwerp. We richten ons in dit overzicht met name op volwassenen met een LVB en psychische problematiek. Eigenlijk is het een momentopname van wat er nu beschikbaar is. Komt er nieuwe informatie of zijn er nieuwe of betere instrumenten of interventies ontwikkeld, dan nemen we die zeker weer op.’ De opgenomen informatie bestaat vooral uit links naar websites en naar publicaties die te downloaden of te bestellen zijn, maar ze verwijzen ook naar e-learnings.
Passende zorg, kortere wachttijden
Door te zorgen voor adequate diagnostiek en daardoor passende zorg kun je voorkomen dat mensen moeten blijven zoeken naar hulp en ondersteuning, en daarvoor op een wachtlijst komen. Passende zorg leidt zo allereerst tot meer kwaliteit van hulp en ondersteuning, en dus ook tot meer kwaliteit van leven voor de cliënt. Het helpt ook om een betere doorstroming in de zorg te bereiken en zo tot kortere wachttijden; voor mensen met en zonder LVB.
Meer weten?
Het overzicht van informatiebronnen LVB-GGZ is te vinden op de website van het Landelijk Kenniscentrum LVB en te downloaden als PDF. Bijdragen aan verbetering van het overzicht en relevante aanvullingen zijn welkom op j.douma@kenniscentrumlvb.nl.
TIP: kijk ook eens op de website van het centrum Verslaving & LVB.