E-health is al decennialang een manier om mensen met psychische problemen te steunen of te behandelen. Een van de eerste e-health initiatieven is Grip op je dip. Een online groepscursus voor jongeren tussen de 16 en 25 jaar met lichte tot milde psychische klachten. Nu nog steeds een welkom initiatief aangezien ruim de helft (Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2022) van de jongvolwassenen psychische klachten ervaart. We gingen in gesprek met Yvonne van den Berg over de problematiek bij jongeren en hoe Grip op je dip hen helpt bij het wachten.
Yvonne van den Berg werkt als orthopedagoog/ programmaleider bij de afdeling ggz-preventie van Youz, coördineert Grip op je Dip en is al meer dan 10 jaar een van de vaste begeleiders achter de website. Youz is eigenaar van de interventie Grip op je Dip.
Hoe is grip op je dip ontstaan?
“Grip op je Dip was bij het ontstaan meer dan twintig jaar geleden een live groepstraining voor jongeren met somberheidsklachten. Ook toen waren de percentages van jongeren met psychische klachten behoorlijk hoog. De preventieve ggz GGZ kwam bijna niet aan bij jongeren. Stichting Korrelatie had indertijd de website zwaarweer.nl, waar jongeren wel aanwezig waren. In een online forum wisselden ze ervaringen uit en vroegen om hulp. Blijkbaar wilden ze dus wel hulp, maar dan laagdrempelig. Online, in plaats van face to face. Een aantal ggz-preventiemedewerkers kreeg toen het idee om de groepstraining van Grip op je dip online en anoniem aan te bieden. Uit de pilot die daaruit volgde bleek dat het goed werkte. Uiteraard was de uitval hoger. Je kunt je voorstellen dat je doordat je anoniem bent makkelijker afhaakt, dan wanneer je live in een groep zit. Soms zijn jongeren bijvoorbeeld voldoende geholpen na een aantal sessies en stoppen ze voortijdig met de cursus. Een andere oorzaak is dat ze motivatie verliezen voor deelname, of ze merken niet snel genoeg effect. Het is uiteindelijk hun eigen keus of ze hulp willen.”
Wat is jullie doel?
“Met Grip op je dip willen we de somberheid bij jongeren aanpakken en voorkomen dat zij een stoornis ontwikkelen. We willen graag zo laagdrempelig mogelijk zijn, zodat zoveel mogelijk jongeren er in een zo vroeg mogelijk stadium van kunnen profiteren. De cijfers liegen er niet om. 11,5% van de 18-25-jarigen voldeed aan de criteria van een depressieve stoornis (NEMESIS-3 onderzoek, Trimbos instituut 2019-2022). En de groep met somberheid, die dus nog geen depressie heeft maar wel al somberheidsklachten, is veel groter. In elke schoolklas zitten 5-6 leerlingen met somberheid die risico lopen op het ontwikkelen van een depressie. Juist door hen vroegtijdig hulp te bieden, voorkomen we dat ze zwaardere (en duurdere) zorg nodig hebben. En voor de jongere het belangrijkst: door op tijd hulp te krijgen, lopen ze niet volledig vast op school, sociaal vlak of welk levensgebied dan ook.”
Waar is de inhoud op gebaseerd?
“Onze online cursus is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie, vaak ingezet bij angst en stemmingsproblemen. Het gaat over denken, voelen en doen. We hopen dat onze deelnemers inzicht krijgen hoe die drie samenhangen. Wat je doet en hoe je denkt heeft invloed op hoe je je voelt, en hoe je je voelt heeft invloed op wat je doet en hoe je denkt. We leren ze trucjes om hun denkpatroon te veranderen. Hierdoor wordt hun stemming vaak ook beter. We geven ze inzicht in wat wel en niet werkt voor hun stemming. Dat doen we door hen elke week de opdracht mee te geven om een stemmingsmeter in te vullen. Daarin houden ze bij welke activiteiten ze doen op een dag en welk cijfer ze aan hun stemming geven. De meeste jongeren houden het regelmatig bij waardoor je goed kan zien hoe het met hun stemming gaat. Een andere opdracht is om elke dag drie dingen op te schrijven waar ze dankbaar voor zijn.”
Hoe ziet de cursus eruit?
“Jongeren melden zich online aan via de website. Daarna volgt een online kennismakingsgesprek met een van de orthopedagogen of (GZ-)psychologen die werken als Grip op je Dip begeleider. In dit gesprek vragen we klachten uit en schatten we samen met een jongere in of de online groepscursus passende hulp is. Enorm zware problematiek en hoog suïcidaal risico zijn niet passend, dus als dat aan de orde is moeten we schakelen met 113 en motiveren we een jongere naar de huisarts te gaan. Jongeren die zich aanmelden voor de online cursus kunnen kiezen uit meerdere startdata en tijdstippen en kunnen meestal binnen 2 á 3 weken starten met de cursus. We bieden een reguliere cursus, een cursus voor LHBTQI+ jongeren en een Engelstalige cursus. De inhoud van deze drie varianten is gelijk: we gaan in 6 wekelijkse chatsessies van anderhalf uur toewerken naar een meer realistische, helpende manier van denken en een betere stemming. Er wordt geen camera of geluid gebruikt en ze maken zelf een nickname aan zodat ze anoniem blijven. Jongeren volgen de online sessies in een vast groepje met leeftijdsgenoten en een vaste ggz-begeleider. Tussendoor maken ze online op hun persoonlijk pagina huiswerkopdrachten.”
Welke problemen zien jullie?
“De wereld is zo groot voor de jongere van nu. Vroeger vergeleek je jezelf met je klasgenoten, tegenwoordig met heel de wereld. Het gras is altijd groener bij de buren, maar daar zit ook een filter overheen en wordt alleen getoond als het goed gaat. Met z’n allen praten we nog steeds weinig over dat dingen soms niet oké zijn en dat dat ook oké is. En de druk is hoog, omdat veel jongeren naast hun studie nog moeten werken om hun leven te kunnen bekostigen én een zo leuk mogelijke vriend(in) willen zijn én het liefst ook nog leuke hobby’s willen uitoefenen. Soms hadden jongeren al eerder geholpen kunnen worden in hun omgeving, maar is de drempel van het eigen risico voor hen te hoog. Soms is de oplossing niet een psycholoog, maar deelnemen aan clubs, actief zijn of een baantje hebben. Naast jongeren die angst- of stemmingsklachten hebben door een combinatie van persoonlijke factoren en druk vanuit de omgeving, zien we ook veel gezinsproblematiek. Forse problemen thuis zoals psychiatrie bij de ouders, een scheiding of huiselijk geweld. En armoede is ook een belangrijke factor, waardoor jongeren mentaal vast kunnen lopen. Zolang er armoede is, is er stress in gezinnen, met alle gevolgen van dien. Als je het hebt over ggz-preventie, zou je eigenlijk bij armoede moeten beginnen.”
Met wat voor issues kampen jongeren?
“Wat jongeren goed kunnen is negatief denken. Gedachten als ‘ik ben niet goed genoeg’ tot ‘ze praten over mij’ zijn continu aanwezig. Ze zijn vaak streng en kritisch naar zichzelf als ze een foutje maken. Als ze iets goeds doen wuiven ze het weg. Maar de verbinding naar ‘ik ben leuk’ of ‘ik mag er zijn’ is moeilijker. Daarom helpen we hen naar positiever denken. In het begin is het bijvoorbeeld moeilijk voor hen om te zien wat er allemaal goed gaat op een dag en wat hun verdienste is. Tegen het einde van de cursus zijn ze overdag al bezig met de fijne dingen die er gebeuren voor op hun dankbaarheidslijstje. Ze gaan bewuster genieten.
We geven ze meer controle over hun gedachten en laten zien dat gedachten maar gedachten zijn en geen feiten. Door te vragen ‘weet je 100% zeker dat dit klopt’ of ‘is dit vriendelijk voor jezelf? Zou je dat ooit tegen je beste vriend zeggen’ of ‘helpt deze gedachte je om je fijn te voelen of doelen te bereiken?’. Dit helpt jongeren bij het inzicht dat ze sommige gedachten beter naast zich neer kunnen leggen, omdat ze niet kloppen, niet aardig zijn voor zichzelf en ook niet behulpzaam.”
Hoe helpt het bij het wachten?
“Veel jongeren staan op een wachtlijst voor hulp bij de B-GGZ of S-GGZ. En dat is erg, want jongeren zijn vaak al laat met het zoeken van hulp. Om de wachttijd te overbruggen en om beter voorbereid aan een behandeling te beginnen, zou Grip op je Dip ingezet kunnen worden. Mogelijk verkort het ook de behandeltijd, als een jongeren na Grip op je Dip nog behandeling volgt. Voor een deel van de jongeren zou het na deelname van Grip op je Dip niet langer nodig zijn om een behandeling te volgen. Zij hebben voldoende kunnen profiteren van de cursus. Als instelling wil je goede hulp bieden ook voor mensen op de wachtlijst. Ik vind het je plicht als instelling om mensen op de wachtlijst te informeren over kwalitatief goede, effectieve hulpmogelijkheden. Mensen moeten in elk geval een keuze hebben of ze willen wachten totdat de behandeling start, of dat ze in de tussentijd alvast aan de slag gaan met een interventie als Grip op je Dip. Vaak krijgen ze pas tips voor apps, websites etc. na een intakegesprek. Daarom sporen we aan om jongeren op de wachtlijst door te verwijzen naar Grip op je dip. Dan zijn ze al zes weken bezig en voelen ze zich niet verloren.”
Wat merk je van het effect van de cursus bij jongeren?
“Vanaf het begin zijn we eerlijk naar de jongere: mogelijk is dit aanbod niet voldoende en heb je nog meer hulp nodig. Realistische doelen opstellen en verwachtingen afstemmen is belangrijk en daar starten we de cursus mee. We merken dat jongeren over het algemeen aangeven dat ze zich na afloop van de cursus lekkerder in hun vel voelen. Dat ze minder piekeren, weer wat meer grip hebben op hun stemming en negatief denken wat sneller kunnen stoppen. De uitwisseling van ervaringen onderling wordt door jongeren als prettig ervaren. Rianne van der Zanden, destijds projectleider bij het Trimbos Instituut, heeft in 2012 een RCT uitgevoerd naar Grip op je Dip, waaruit bleek dat de online groepscursus effectief is in het doen verminderen van (sub)klinische klachten en dat effect werd na zes maanden nog steeds gevonden. Daardoor zou je de instroom op specialistische ggz kunnen verminderen. Een effectieve interventie dus die plaats onafhankelijk en kosteloos in gezet kan worden.”
Wil je meer weten over Grip op je dip? Neem contact op via info@gripopjedip.nl of bezoek de website gripopjedip.nl.