Hoe help je burgers beter op weg, bijvoorbeeld als ze problemen ervaren met formulieren, hun welbevinden of (geestelijke) gezondheid? Hoe zorg je dat mensen op de juiste plek terecht kunnen met hun verhaal of vraag? En hoe creëer je een laagdrempelige voorziening waar mensen gemakkelijk aankloppen? In de Amsterdamse wijk Westerpark werken maatschappelijke dienstverlening, welzijn, gemeentelijke instanties en GGZ samen in de WegWijssalon om burgers met een vraag verder te helpen. Uitgangspunt is de vraag van de bewoner die op zoek is naar een antwoord.
Welke knelpunten?
Al zo’n vijf jaar geleden werd door de wijkwerkplaats geprobeerd in kaart te brengen welke door burgers ervaren knelpunten op het gebied van gezondheid en welbevinden er in de wijk leven. Conclusie was toen dat voor inwoners zich meerdere knelpunten voordoen die hen belemmeren om actief mee te doen in de maatschappij. ‘Naar aanleiding daarvan zijn de organisaties die actief zijn in de wijk met elkaar in gesprek gegaan over de vraag hoe we dat het konden verbeteren’, vertelt Magdy Khalil, buurt/opbouwwerker bij ABC Alliantie Amsterdam West en een van de gangmakers achter de WegWijssalon Westerpark. ‘Uit onderzoek bleek al snel dat er op drie vlakken verbetering nodig was. Op de eerste plaats was het voor veel bewoners onbekend wat er aan hulp of ondersteuning in de wijk beschikbaar was. Ten tweede hadden mensen – in verschillende mate – behoefte aan ondersteuning tijdens hun zoektocht naar antwoorden op hun vragen. En ten derde mankeerde het nog al eens aan een juiste bejegening. Die was vaak probleemgericht en niet mensgericht, wat maakte dat mensen regelmatig afhaakten.’
WegWijssalon: herkenbaar en vindbaar
Onder de vlag WegWijssalon Westerpark (o.a. in co-creatie met de proeftuin Samen Beter Westerpark en Arkin) sloegen welzijns- en zorgorganisaties, waaronder GGZ-aanbieder Arkin (Roads) de handen ineen om tot een betere ondersteuning van bewoners te komen. Het eerste speerpunt – beter vindbaar – werd vertaald in de WegWijssalon. Dat is een laagdrempelige voorziening in Huis van de Wijk De Horizon. Hier kunnen buurtbewoners binnenlopen voor een kop koffie en hun vraag voorleggen aan medewerkers en de getrainde vrijwilligers (WegWijzers), veelal met ervaringsdeskundigheid. Die helpen hen op weg of brengen ze in contact met de juiste organisatie en mensen om ze zo verder te helpen. ‘Dat verloopt op de meest uiteenlopende manieren’, vertelt Wendy van Beeten, buurtwerker, coördinator WWS Bos en Lommer en Welzijnscoach voor Welzijn op Recept Amsterdam bij de WegWijssalon. ‘De ene buurtbewoner heeft hulp nodig bij het invullen van een formulier. Als je dan in gesprek raakt, kan zo maar blijken dat er veel meer achterliggende vraagstukken zijn waarmee iemand worstelt, van eenzaamheid tot schulden of verslaving. Een ander komt bij ons omdat het FACT-team iemand heeft uitgenodigd om hier koffie te drinken en te overleggen. Een ander is klant bij Arkin via GGZ in de buurt en komt samen met zijn casemanager passende activiteiten uitzoeken. Steeds is het gesprek het vertrekpunt om te ontdekken hoe je iemand op de beste manier kunt helpen of ondersteunen.’
Positieve gezondheid
Het tweede knelpunt – en daarmee samenhangend het derde – werd aangepakt met een nieuwe benadering van klanten en hun vragen: positieve gezondheid. Daarin staat een betekenisvol leven centraal. Mensen wordt gevraagd waarmee zij worstelen en waar zij zelf het liefst mee aan de slag willen. Zo wordt hun eigen regie en veerkracht aangesproken en sluit de ondersteuning het beste aan bij hun doelen. ‘Dat sluit ook helemaal aan op waar wij voor staan’, zegt Marlot van der Himst, GGZ-coach bij Roads (Arkin) en projectcoach participatie in het FACT-team. ‘Wij focussen op het meedoen in de maatschappij, werken aan herstel en/of terugkeer naar werk of opleiding. Wij begeleiden mensen met lichte tot zware psychische aandoeningen en/of justitiële of verslavingsachtergrond naar dagbesteding, werk of opleiding. Zo ben ik onlangs met een bewoner die alleen nog maar thuis zat, de eerste keer meegegaan naar een wandelgroep. Nu sluit hij zelf elke week aan. Vanuit mijn verschillende rollen brengen ik organisaties, mensen en initiatieven bij elkaar. Of het nu gaat om activiteiten, vrijwilligerswerk of ondersteuningstrajecten waar je mensen aan kunt verbinden. Kennis van de sociale kaart en elkaars activiteiten is daarvoor essentieel.’
Behoefte van de klant centraal
De kracht van de aanpak ligt in de samenwerking tussen de partijen en de korte lijnen tussen de professionals die in de wijk actief zijn. ‘We kennen elkaar en weten elkaar te vinden als dat nodig is’, stelt Karma Zeelenberg, GGZ-coach bij Roads. ‘We willen voorkomen dat iemand drie keer zijn of haar verhaal moet doen, dus je zorgt voor een goede overdracht. Door positieve gezondheid als uitgangspunt te nemen, sluit je zo goed mogelijk aan bij de vraag of behoefte van de klant. Waar is hij of zij mee geholpen, in plaats van “wij denken dat het goed is als jij…”. Bovendien kom je samen zo tot een plan en doelen waar de persoon om wie het gaat ook zelf achter staat. Het behalen van die doelen is dan kansrijker, wat weer helpt in het versterken van zelfvertrouwen. Persoonlijke groei is vele malen krachtiger dan een “dringend advies”. En het doet meer recht aan iemands mogelijkheden en talenten.’
Verbreden
Door op deze manier samen te werken met het sociaal domein wil Arkin de “verzuiling” in zorg en ondersteuning doorbreken. ‘De proeftuin Samen Beter is mede daarvoor in het leven geroepen’, zegt Erniël de Boer, projectcoördinator bij Arkin. ‘Onze drijfveer is om onze klanten beter te helpen. De samenwerking tussen zorg en ondersteuning draagt daar zeker aan bij. Een deel van de klanten van Arkin is geholpen met een behandeling en is dan “klaar”. Een ander deel heeft meer baat bij hulp, advies of ondersteuning op meerdere terreinen en momenten. Wij proberen te bepalen wat de werkzame ingrediënten zijn van de manier van werken in de WegWijssalon. Hoe kan dat een plek krijgen in andere wijken? Want dat het werkt, daar zijn we van overtuigd.’
Effect op wachttijden GGZ?
Wellicht is de aanpak in Westerpark een van de antwoorden op het veelkoppige monster van de wachttijden in de GGZ. Die zijn ook in Amsterdam lang en boven de Treeknormen. Mede daarom gaat er binnenkort een versneller aan de slag die de partijen in de stad zal helpen maatregelen te ontwikkelen om die wachttijden terug te dringen. De mensen van de WegWijssalon hebben een aantal tips voor de versneller:
- Zorg dat je zicht heb op het netwerk van maatschappelijke organisaties in de wijk.
- Leg direct bij aanmelding van een klant de verbinding met de partners in de wijk.
- Vraag bij aanmelding de klant om toestemming of hij/zijn benadert mag worden door partijen in de wijk, bijvoorbeeld voor zaken als dagbesteding.
- Bekijk de vraag van de klant ook eens vanuit welzijnsperspectief (welzijn op recept)
- Betrek de POH’s-GGZ bij de wijktafels.
- Kom vooral bij ons kijken hoe de samenwerking hier in de wijk gestalte heeft gekregen!