Recent onderzoek laat zien dat van de mensen met een Ernstige Psychiatrische Aandoening (EPA) vermoedelijk zo’n 40% (of hoger) ook te maken heeft met een licht verstandelijke beperking (LVB). Een aanzienlijk deel van deze doelgroep is gebaat bij een andersoortige behandeling, die meer gericht is op ondersteuning en activiteiten dan de ‘klassieke’ GGZ-behandelingen. Ingeborg Berger, verpleegkundig specialist GGZ bij Antes/Parnassia Groep in Rotterdam, vertelt over haar ervaringen en inzichten.
Te weinig aandacht LVB
‘Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben drie tot vier maal zoveel kans op het ontwikkelen van psychische klachten’, zegt Ingeborg Berger. Onderzoeker en psychiater Jeanet Nieuwenhuis doet onderzoek naar de doelgroep cliënten met LVB in de GGZ. Recent onderzoek laat zien dat bij mensen met een EPA-diagnose in vermoedelijk 40% of meer van de gevallen sprake is van een LVB. ‘Dat betekent dat je je moet afvragen of deze mensen wel de juiste behandeling krijgen’, stelt Ingeborg Berger. ‘Ik durf te stellen dat dat een groot deel van de teams die ambulante FACT-zorg verlenen al heel lang, soms tientallen jaren, veel patiënten met EPA én een LVB in zorg hebben. Deze groep heeft naast behandeling voor psychiatrische klachten ook langdurige ondersteuning nodig om mee te kunnen doen, bijvoorbeeld vanuit de VG-sector. Denk aan begeleiding bij dagbesteding en/of werk. Doordat er te weinig aandacht is voor de LVB, is er mogelijk een grotere kans op het ontstaan van chroniciteit bij deze groep.’
Screenen
Sinds een aantal jaren is er meer aandacht gekomen voor cliënten met een LVB. Het heeft bij Antes ervoor gezorgd dat bij de intake de SCIL Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking standaard wordt gebruikt. Berger: ‘Dat is een instrument dat aan de hand van veertien items een betrouwbare indicatie geeft of er sprake kan zijn van LVB. Het is geen diagnose-instrument, maar geeft wel een goede indicatie om dat verder te onderzoeken. In het kader van het onderzoek van Jeanet Nieuwenhuis hebben we ook de cliënten die al in behandeling zijn hiermee gescreend. Dat leverde een score van 40 tot wel 60% op. Met name in sociaal zwakkere wijken loopt het percentage op. Het gaat veelal om mensen die al langdurig bij ons in behandeling zijn. Daarbij kun je dus afvragen of dat wel zo effectief is. Bij andere zorgaanbieders zijn vergelijkbare scores gevonden.’
Effectieve behandeling
Welke zorg heeft deze doelgroep nodig? ‘Ik denk dat ze vaak meer baat hebben bij een behandeling op maat om overvraging te voorkomen, in combinatie met een vorm van langdurige ondersteuning. Daarvoor kijken we nu wat de VG-sector en het sociaal domein kan doen voor deze doelgroep, bijvoorbeeld in de vorm van woonbegeleiding en dagbesteding. Mensen met een LVB hebben vaak meer aan doe-activiteiten en structuur in plaats van drie kwartier praten met een therapeut. Dat zal ook nodig blijven, maar dat kan wellicht minder intensief. Structurele ondersteuning levert voor deze groep meer op.’
Meer doorstroming
Als mensen met een LVB kunnen doorstromen naar ondersteuning en basis GGZ heeft dat ook een positief effect op de wachttijden. Ingeborg Berger: ‘Daardoor ontstaat er meer ruimte voor nieuwe instroom van cliënten die nu nog moeten wachten. Dan zien we nu al in de praktijk gebeuren bij onze FACT-teams die ambulante zorg bieden. Door vanaf de start meer aandacht te hebben voor LVB krijgen mensen na intensieve begeleiding sneller de juiste zorg en ondersteuning. Daarmee kunnen ze zoveel mogelijk een eigen leven opbouwen. Beter voor hen en meer doorstroming.’
Tips van Ingeborg Berger
- Screen bij de intake al op LVB. SCIL is daarvoor een goed instrument.
- Breng bij de intake de opleiding en leerervaringen van de cliënt goed in kaart. Dat kan ook een indicatie zijn voor LVB gerelateerde problematiek.
- Gebruik SCIL ook bij herbeoordeling van je huidige cliënten.
- Als er sprake is van LVB: voeg je naar het niveau van de cliënt. Daarvoor is een handige toolkit ontwikkeld die o.a. handvatten biedt voor communicatie en bejegening.
- Zoek samenwerking met VG-instellingen die ambulante woonbegeleiding bieden.
- Zoek partners in het sociaal domein en bij de gemeente om samen mee op te trekken en een gericht aanbod te ontwikkelen voor de doelgroep.
- Er zijn al veel instrumenten en methodieken ontwikkeld voor de LVB-doelgroep. Maak daar gebruik van en ga niet zelf het wiel opnieuw uitvinden.
- Gebruik de kennis die al aanwezig is via bijvoorbeeld kennisplein gehandicaptenzorg, de behandelmodules van Kristal en de generieke module psychische stoornissen en zwakbegaafdheid.
Tips van de redactie
Kijk ook eens op de website van het Centrum Verslaving & LVB. Dat is gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van volwassenen vanaf 18 jaar met verslavings-problemen (middelen of een gedragsverslaving) die een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben of zwak begaafd zijn.
Lees ook het eindrapport van HHM over specifieke cliëntgroepen, waarin ook over LVB wordt geschreven. Dit rapport vind je hier.