GGZ Breburg en Indigo, actief in midden-Brabant (Breda-Tilburg) gaan negen mentale gezondheidscentra inrichten. Doel: een laagdrempelige toegang tot hulp en ondersteuning bij mentale gezondheidsvragen bieden, samen met huisartsen, sociaal domein en cliëntinitiatieven. “We willen onze deskundigheid veel meer aan de voorkant inzetten”, zegt Gloria Gribling, directeur behandelzaken bij GGZ Breburg. “Het duurt veel te lang voordat mensen door ons gezien worden. Hoe eerder we mensen kunnen helpen, hoe meer kans er is dat hun gezondheidsklachten kunnen worden aangepakt en niet verergeren.”
Indigo (BGGz) en GGz Breburg (SGGz) hebben samen mentale gezondheidscentra opgericht waarin naast verkennende gesprekken een transdiagnostisch aanbod is. Verkennende gesprekken zijn nieuw. Daarin denken de GGZ-experts vanaf het begin mee “We willen onze deskundigheid eerder in een hersteltraject inzetten”, legt Gloria Gribling uit. “Als huisartsen niet goed raad weten met een cliënt of advies van ons willen over de hulp die een patiënt/cliënt nodig heeft, duurt het vaak te lang voordat iemand uit de ggz meekijkt. Met de mentale gezondheidscentra creëren we een vooruitgeschoven post in de wijk.”
Direct naar de juiste plek
De aanleiding voor GGZ Breburg om deze voorziening te creëren is herkenbaar en speelt in veel regio’s: “Al vanaf de aanmelding lopen burgers vast in de wachtrijen”, zegt Marjon Verhaeren, manager behandelzaken en manager van het zojuist geopende mentale gezondheidscentrum in Breda. “Iemand komt bijvoorbeeld op de wachtlijst voor een intake bij het expertiseteam Angst en stemming, maar misschien is er wel meer of iets anders aan de hand. Huisartsen die twijfelen bij verwijzing, kunnen op ons een beroep doen om mee te kijken, vanuit onze deskundigheid. Zodat de cliënt (feitelijk nog een burger) goed geholpen wordt. We bekijken samen met de client en zijn naasten de vermoedens van de huisarts en doen dat in de vorm van een verkennend gesprek (dit is nog geen formele intake); we hebben een open gesprek, onderzoeken de vraag en kijken ook naar eventuele andere vormen van hulp en ondersteuning, bijvoorbeeld in het eigen netwerk, in de vorm van activiteiten en begeleiding in het sociaal domein.”
Snel schakelen
De belofte van de mentale gezondheidscentra: binnen een week heeft de cliënt een afspraak voor een verkennend gesprek. “Een geruststellende gedachte”, zegt Carine Huizenga, huisarts in Tilburg-Noord, waar een van de mentale gezondheidscentra is geopend. “Fijn om een laagdrempelige voorziening ‘om de hoek’ te hebben, als aanspreekpunt bij verwijsvragen richting de ggz. Voor huisartsen en POH’s GGZ is het soms een zoektocht wat je met een patiënt met een ‘ggz-hulpvraag’ moet of kunt doen. We vangen natuurlijk heel veel vragen op in de praktijk en bieden begeleiding. Maar bij sommige patiënten is de vraag zo complex dat je behoefte hebt aan meer expertise vanuit de GGZ. Door de wachtlijsten is die hulp soms ver weg en moet je het in de tussentijd als huisarts maar zien te rooien. Daarom is het fijn dat we nu snel een beroep kunnen doen op de kennis van de experts van Breburg.”
Anders verwijzen
Met de inschakeling van verkennende gesprekken vanuit de mentale gezondheidscentra is het wachttijdenprobleem zeker niet direct opgelost. Een verkennend gesprek is geen intake maar meer een consult gericht op de vraag. Geen diagnose maar een advies over waar de vraag het beste beantwoord kan worden. Gloria Gribling. “Die wachttijden zijn er nog steeds, maar we willen zo wel helpen mensen beter te verwijzen, zodat ze voor de juiste behandeling worden aangemeld. Daarnaast is er de mogelijkheid dat mensen elders wellicht sneller geholpen kunnen worden, bijvoorbeeld in de basis GGZ of het sociaal domein. Wat dat betreft zijn de eerste ervaringen hoopgevend. Van de circa 200 mensen die we tot nu toe hebben gesproken in de mentale gezondheidscentra, heeft zo’n 25% gekozen voor een andere aanpak dan een behandeling in de specialistische ggz. Niet alleen omdat daar wachttijden zijn, maar vooral om dat er goede alternatieven zijn.” Parallel met het in gebruik nemen van de mentale gezondheidscentra wordt onderzoek gedaan naar de effectiviteit en de klanttevredenheid.
Advies inwinnen
Andia Salimi Gilani is ook huisarts in Tilburg-Noord en denkt dat de mentale gezondheidscentra de huisarts en POH GGZ kunnen adviseren en ondersteunen: “Zolang een patiënt geen intake heeft gehad in de ggz blijft hij of zij bij ons in behandeling. Dat is zeker bij complexe problemen, best ingewikkeld. Mensen lopen vast in het systeem, wij kunnen niet bieden wat de ggz in huis heeft. Tegelijkertijd moeten we onze patiënten wel ondersteunen, dat gaat soms moeizaam. Dat er nu een deskundige van Breburg meekijkt is fijn. Zo kun je – naast een meer gerichte verwijzing – ook advies inwinnen over hoe te handelen tijdens de wachttijd. Wij verwijzen zelf ook naar het sociaal domein, maar we weten lang niet altijd wat er precies beschikbaar is aan ondersteunings- en behandelaanbod. Ook in dat opzicht hoop ik dat het mentaal gezondheidscentrum daarin een rol kan spelen, met goed zicht op de sociale kaart.”
Herstelgericht
Kern van de aanpak in de mentale gezondheidscentra zelf is dat er (kortdurend, veelal transdiagnostsch, in het netwerk) gewerkt wordt aan herstel met behoud/vergroten van eigen regie. Marjon Verhaeren: “We voeren verkennende gesprekken met de burger (die nog geen ingeschreven cliënt is) , liefste met de naaste erbij. Wat is er aan der hand? Waar moet het voor jou over gaan? Wat heb je nodig in deze situatie? Door te kijken met een brede blik willen we helpen rust te brengen en verdere escalatie te voorkomen. Een intake/behandeling in een mentaal gezondheidscentrum of in een van de expertiseteams die ook blijven bestaan, kan een vervolg zijn maar in de tussentijds kan wellicht al wel gewerkt worden aan andere zaken. Bijvoorbeeld door inzet van Fameus, het centrum voor herstel en ervaringsdeskundigheid met activiteiten in het sociaal domein, hulp te zoeken bij woon- en/of financiële problemen, of te werken aan een verslaving. Dat zijn allemaal stappen die kunnen helpen om weer meer grip te krijgen op het leven. Zo is wachttijd geen verloren tijd. Wij geven de burger in kwestie een advies en koppelen dat terug aan de huisarts.”
Korte lijnen, sneller hulp
Carine Huizenga vult aan: “Soms werkt dat, soms niet. Als iemand in de knel het advies overneemt en aan de slag wil met zichzelf, dan ondersteunen we hen daar zoveel mogelijk bij. Maar soms lukt het niet en dan moet je weer opnieuw beginnen. De belangrijkste winst van de mentale gezondheidscentra is voor mij dat de lijntjes tussen huisarts en ggz zo veel korter zijn geworden, zodat we een sparring partner hebben in de zorg voor een ingewikkelde groep patiënten.
Ter illustratie geeft zij een voorbeeld uit de praktijk: “In mijn praktijk heb ik een moeder en dochter die veel problemen hebben en begeleiding krijgen van Buro Maks. De heer des huizes heeft moeite om zijn agressie te beteugelen en stond op de wachtlijst voor een behandeling gericht op een persoonlijkheidsstoornis. Na vijf maanden is hij afgewezen voor die behandeling, omdat er twijfels bestonden of er wel sprake is van een stoornis. Hij kwam bij mij terug en ik heb hem doorverwezen naar het mentaal gezondheidscentrum. Ze hebben hem een cursus emotie-regulatie aangeboden. Deze kans greep hij met beide handen aan. Zo is het hele gezin geholpen.
Met steun
Dat de mentale gezondheidscentra iets “totaal nieuws” doen bestrijdt Gloria Gribling. “Huisartsen en POH’s GGZ doen dit al lang. Wij ondersteunen hen nu door onze expertise aan de voorkant in te zetten. Zo helpen we burgers eerder en beter, dat is onze ambitie. We zien aan alle kanten dat het huidige systeem piept en kraakt, het is niet meer houdbaar. Dat we deze stap nu zetten, gaat wel tegen de gebruikelijke stroom in. Er is geen DBC voor verkennende gesprekken, waarmee je je kosten kunt indienen bij de zorgverzekeraars. Gelukkig hebben we hier in de regio een duurzame coalitie met CZ en gesprekken met VGZ. Zij willen mee gaan investeren vanuit een gedeelde visie op dit soort innovaties. Dat heb je wel nodig om een nieuwe manier van werken van de grond te krijgen.”
Geen perfect plaatje
Wat is er nog meer nodig om de ggz te verbeteren en de wachttijden terug te dringen? ‘”Een paradigma-shift in de zorg voor mensen met mentale en/of psychische problemen”, stelt Gloria Gribling. “Meer aandacht voor preventie, meer werken aan herstel. De wens van de klant centraal, niet de aandoening. Dat doen we nu op kleine schaal, maar het is een druppel op een gloeiende plaat. Het moet ook nog maar blijken of het werkt. Maar het is wel de richting waar we naartoe moeten.”
Dat denken beide huisartsen ook: “Je onprettig, ontevreden, ongelukkig voelen, dat hoort ook gewoon bij het leven. Het lijkt erop dat steeds meer mensen de ideale wereld van (sociale) media nemen als maatstaf. Als je niet kunt voldoen aan het perfecte plaatje, ben je mislukt. Daar moeten we als maatschappij iets mee.”
Bekijk hier het regioplan van Midden-Brabant.
Lees hier het persbericht van GGZ Breburg over de mentale gezondheidscentra.