Als orthopedagoog wist Lente Werner wel van de lange wachttijden voor behandeling, maar ze had nooit zelf ervaren hoe zwaar zo lang wachten eigenlijk is. Tot ze zelf hulp nodig had en lange tijd moest wachten op haar behandeling. Ze besefte dat er voor mensen die hulp vanuit de specialistische ggz nodig hebben en soms een jaar of meer moeten wachten, geen enkele vorm van ‘pre-zorg’ is. Het gaat al gauw om de helft van de 84 duizend mensen die langer wachten dan de Treeknorm. Ze realiseerde zich dat vrijwel alle initiatieven gericht zijn op het verkorten van de wachttijden maar zich niet richten op de periode tijdens het wachten zelf. Daarom is zij gestart met ‘WachtenWaard’. Een groepsprogramma waarbij de wachttijd wordt omgezet in voorbereidingstijd.
Van hackathon naar pilot
“Het begon allemaal met een idee, wat ik vervolgens bij een Hackathon verder heb ontwikkeld door met een team van zorgmedewerkers, antwoord te geven op de vraag; Wat maakt het wachten waard? WachtenWaard won deze hackathon, waardoor er deuren voor me opengingen. Ggz-instelling Altrecht geloofde erin, dus daar kon ik aan de slag met een pilot,” licht Werner toe. Ze verzamelde bij Altrecht mensen om zich heen en mocht met één groep beginnen in Zeist. In maart 2023 gingen ze van start met als doel om cliënten van Altrecht te kunnen ondersteunen tijdens het wachten en daarnaast het programma te toetsen. De getoetste eindversie van het programma is uitgewerkt in een handleiding, en dient als best practice voor de andere locaties van Altrecht en andere instellingen.
Wekelijks programma
De pilotgroep bestond uit tien mensen die voor verschillende afdelingen op de wachtlijst stonden. WachtenWaard is een open groep die telkens wordt aangevuld als er iemand in behandeling komt. Elke week komt de groep samen en is er een dag gereserveerd met een ochtendprogramma dat gericht is op praten en een check-in om te polsen hoe het met iedereen gaat. De middag spenderen ze in de beeldende ruimte, vergelijkbaar met een atelier, om daar actief te zijn met het thema van de ochtend of waar dan behoefte aan is.
De begeleiding wordt gedaan door twee ervaringsdeskundigen die onder supervisie staan van een gz- of klinisch psycholoog.
“Mijn verwachting was dat mensen vooral waren geholpen met de overbrugging naar hun behandeling. Maar er gebeurde meer met de groep. Naast de waarde van de herkenning en erkenning door contact te hebben met mede-wachtenden, behielden ze het vertrouwen in de instelling. Hierdoor hoefde de vertrouwensbreuk die vaak ontstaat na lang wachten, niet hersteld te worden. Als je naar een huisarts gaat met je probleem en je wordt uiteindelijk doorverwezen naar de specialistische ggz, voel je je vaak al een langere tijd heel slecht. Krijg je dan te horen dat je soms zelfs anderhalf jaar moet wachten? Dan zinkt de moed je in de schoenen en voelt het uitzichtloos. Je voelt je alleen en een nummer. Dat is hard. Doordat de wachtenden bij WachtenWaard elke week een moment hebben en bezig zijn met het voorbereiden op hun behandeling, hebben ze een anker, voelen ze zich niet aan hun lot overgelaten, worden ze gezien en hebben ze een uitlaatklep,” vertelt Werner.
Thematische opzet
Het programma van WachtenWaard is opgedeeld aan de hand van drie domeinen, uitgewerkt in 30 thematische sessies;
- Hoe help je jezelf? Zo leren ze bijvoorbeeld signalen herkennen als het slechter gaat en hoe ze hiermee om kunnen gaan.
- Hoe ga je om met je omgeving? Wat zeg je op werk of tegen je familie?
- Hoe bereid je je voor op de behandeling? Hierbij worden ze meegenomen in hulpverleningstaal zoals het bedenken wat je behandeldoel is.
Diverse gastlessen van bijvoorbeeld de lokale dagbesteding, naastencoaching of het IPS-traject zijn onderdeel van het programma. Ook krijgen de wachtenden meer informatie over de soorten therapie die er zijn en kunnen ze al eerder nadenken wat bij hen past. Deze randvoorwaarden die de wachtenden nu creëren, zijn ook na de behandeling weer van belang, omdat ze weer terugkomen in hun eigen omgeving. Wat het wachten meer waarde geeft.
“Uiteraard houden we er ook rekening mee dat er een scheidslijn is tussen begeleiden en behandelen. Want er is nog geen behandelingsverantwoordelijkheid en geen regiebehandelaar. De huisarts is nog steeds verantwoordelijk voor deze wachtenden. In Zeist was ook de huisartsenvereniging blij met het initiatief. De mensen uit de pilotgroep raakten minder snel uit balans doordat ze elke week een moment van lotgenotencontact hadden, bezig zijn met hun voorbereiding en daarnaast handvaten meekregen waar ze ook thuis mee aan de slag konden. Hiermee proberen we ook te voorkomen dat ze zo ver afglijden dat ze bij de crisisdienst terecht komen, iets wat normaal vaak gebeurt tijdens het wachten. Ook zorgen we ervoor dat mensen snel écht kunnen starten met de behandeling, ze zijn immers al voorbereid en weten wat ze kunnen verwachten,” aldus Werner.
Pre-zorg moet ook gefinancierd worden
De handleiding van WachtenWaard is uiteindelijk het resultaat na een jaar de pilotgroep te hebben gegeven. Deze bevat alle instructies, inhoud van de sessies en werkwijze voor het programma waar ervaringsdeskundigen onder supervisie mee aan de slag kunnen. Daardoor is het ook voor andere instellingen mogelijk om WachtenWaard in te gaan zetten. Binnen Altrecht is het resultaat een goed draaiende WachtenWaardgroep, die vanaf maart 2024 aangevuld zal worden met drie groepen in de andere regio’s van Altrecht, met ondersteuning van het AGIS Innovatiefonds.
“Pre-zorg, wat WachtenWaard eigenlijk is, is geen onderdeel van het zorgsysteem. Het wordt nog niet gezien als zorg namelijk. En dat is eigenlijk vreemd als je bedenkt dat het eigenlijk preventief zo veel lijden en kosten kan besparen. Wachten leidt tot verslechtering van klachten, meer gebruik van de ‘dure’ crisisdienst, een vertrouwensbreuk die in behandeling weer hersteld moet worden en tot stilstand leidt. WachtenWaard speelt hier allemaal op in en ondersteunt wachtenden in het creëren van de randvoorwaarden waardoor ze tijdens de behandeling een betere basis hebben en waarmee ze ook na de behandeling weer verder kunnen in hun eigen omgeving. Daarom wil ik me graag hardmaken om ervoor te zorgen dat ook de financiële kant geregeld wordt om dit voor veel meer mensen, het liefst landelijk, beschikbaar te maken,” sluit Werner af.
Bent u ook bezig met een groepsprogramma of wilt u meer weten over WachtenWaard? Neem contact op met Lente Werner, lwerner.dualperspective@gmail.com, www.wachtenwaard.com.